محوطه باغ ایرانی |معرفی محوطه سازی باغ های قدیمی ایران|

ریشه شناسی نام باغ ایرانی:

در زبان فارسی باستان از کلمه “پارایدائزه” به معنی حصار که برای نامیدن نوعی از باغ که محصور است استفاده می شد.

تاریخچه باغ های ایرانی :

بسیاری از پژوهشگران “پاسارگاد” را کهن ترین باغ ایرانی می دانند که به دستور شخصی کوروش کبیر ساخته شده است. پس از کوروش کبیر، دیگر پادشاهان هخامنشی به ساخت باغ ها ادامه دادند.

الگوی محوطه باغ ایرانی بعد از هخامنشیان ادامه داشت و بقایایی از این نوع باغ ها متعلق به اشکانیان و ساسانیان نیز کشف شده است.

قدیمی ترین سند محوطه باغ ایرانی از دوره ساسانیان، مربوط به نقش برجسته شکار خسرو پرویز در طاق بستان است. که در این نقش برجسته هندسه باغ ایرانی را نمایش می دهد.

یکی دیگر از شاخص ترین پادشاهان ایران در زمینه ساخت باغ ایرانی تیمور است که باغ کاخ رستم بن عمر شیخ در اصفهان نمونه خوبی برای معرفی می باشد.

صفویان را می توان از باغ سازان قهار دانست. در این دوره در اکثر شهرهای ایران ، باغ سازی در ابعاد وسیع و هماهنگ با ساختار کلی شهر را می توان مشاهده کرد.

در دوره قاجاریه نیز باغ سازی در تهران توسعه یافت ولی بیشتر به درباریان اختصاص داشت.

باغ جهان نما – شیراز / محوطه باغ ایرانی / گاردن بام

باغ دولت – یزد / محوطه باغ ایرانی / گاردن بام

باغ کلات نادری – مشهد / محوطه باغ ایرانی / گاردن بام

انواع باغ های ایرانی:

1. باغ_آرامگاه
2. باغ_کوشک

در مورد باغ های نوع اول، ساختار معماری همچون طرح 8 ضلعی و عناصری مانند کاشت درختان سرو و .. که برای آن استفاده می شود، اشاره به بهشت دارد.

آرامگاه کوروش _ پاسارگاد / محوطه باغ ایرانی / گاردن بام

آرامگاه کریم خان زند / محوطه باغ ایرانی / گاردن بام

باغ های نوع دوم که معمولا به دستور پادشاهان و درباریان و دولت مردان برای استفاده شخصی ساخته می شدند.

باغ فین_کاشان/ محوطه باغ ایرانی / گاردن بام

طراحی باغ ایرانی:

باغ ایرانی سبک و سیاق خود را در معماری دارا می باشد و زیباترین باغ های جهان به لحاظ معماری، باغ های ایرانی است.

ساختار و معماری باغ ایرانی (بر اساس شیب زمین) :

1. باغ مسطح و کم شیب : باغ چهلستون قزوین
2. باغ شیبدار: باغ شازده (شاهزاده) ماهان
3. باغ هایی که در ساخت آن ها از عارضه های طبیعی مانند آبگیر و جنگل به کار گرفته می شد. ( باغ عباس آباد)

اگر به بناهای داخل محوطه باغ ایرانی بنگریم، خواهیم یافت که کوشک و ساختمان باغ در جایی با بهترین چشم انداز ساخته می شوند. (کوشک ، بناهایی مرتفع و برون گرا هستند.)

باغ چهلستون قزوین / محوطه باغ ایرانی / گاردن بام

باغ شاهزاده ماهان_کرمان / محوطه باغ ایرانی / گاردن بام

نقش آب در معماری باغ ایرانی:

استفاده از آب در باغ به شکل جوی، استخر و فواره ها هر کدام نشان از تسلط انسان به بخشی از طبیعت است.

آب در باغ ایرانی باعث ایجاد محیطی آرامش بخش می شود و وقتی به شکل آبنما و فواره به کار می رود، علاوه بر آرامش ، زیبایی افسون کننده ای هم به محیط می دهد.

در تابستان نیز حضور پررنگی دارد و فواره های باغ، باعث افزایش رطوبت و ایجاد فضای مفرح می شود.

مطلب پیشنهادی: مقاله آبنما در محوطه سازی

در ایران باستان آب پیام آور روشنایی و پاکی به شمار می رفت و این مایع حیاطی نه تنها برای رفع نیازها، بلکه از لحاظ معنوی و روحی نیز بسیار تاثیرگذار بوده و در مکان هایی مانند پارک یا باغ بیشتر چشمگیر است. زیرا عنصر آب یکی از موارد تکمیلی فضای سبز مورد استفاده قرار می گیرد.

اصول طراحی محوطه باغ ایرانی:

سلسله مراتب:

فضاها و عناصر مختلف در باغ ایرانی بر اساس اهمیت، ارزش کارکرد و بسیاری عوامل دیگر در کنار هم قرار می گیرند.

سلسله مراتب در باغ ها از سر در ورودی یا گاهی میدان و آبنمایی در بیرون باغ شروع و با گذاشتن از هشتی و محور اصلی به کوشک باغ می رسد.

تقارن:

اصل تقارن را می توان کامل ترین شکل تعادل دانست. در باغ های ایرانی به وفور از این اصل استفاده شده است.

کوشک های ساخته شده متقارن بوده و بر روی محور یا مرکز تقارن واقع اند. اوج قرینه سازی در محورهای اصلی باغ، مشاهده می شود.

مرکزیت:

غالبا برای تاکید مهم ترین قسمت مجموعه مورد استفاده قرار می گیرد. اصل مرکزیت بیشتر در کوشک ها دیده می شود. خصوصا کوشک هایی با طرح هشت بهشت.

ریتم:

به معنی تکرار موزون ساده یا پیچیده یک عنصر یا پدیده در یک اثر هنری است.

منظور از تکرار موزون پیچیده ، تکرار چند عنصر یا مجموعه به نحوی است که درک روابط و قانون مندی های حاکم بر آنها به مشاهده دقیق و عمیق نیاز دارد.

در باغ ایرانی این اصل را می توان در دیواره های حاشیه باغ، دیواره های صفحه بندی حاصل از زمین های شیبدار و حتی کف سازی ها مشاهده می شود.

طبیعت گرایی و بهره گیری از منظره:

فرهنگ ایرانی ، انسان را جدا از طبیعت نمی بینید. بلکه او را همراه با سایر عناصر طبیعت و جزء لاینفک آن و دل سپردن به طبیعت و پی بردن به نشانه های خدا می بیند.

معماری و هنر ایران به شدت طبیعت گراست. این اصل در باغ ایرانی سبب بوجود آمدن فضاهای نیمه باز مانند ایوان و کوشک شده است.

ویژگی مشترک باغ های ایرانی:

1. تقسیم باغ غالبا به چهار بخش
2. استفاده از خطوط راست در طراحی
3. وجود کوشک یا بنا در مرکز یا بلندترین قسمت باغ
4. استفاده از یک جوی اصلی
5. استفاده از استخرهای وسیع بعنوان آیینه و زیبایی چشم انداز مقابل کوشک
6. رابطه نزدیک با طبیعت
7. کاشت درخت میوه در قسمت بزرگی از باغ
8. عدم وجود فضای سبز بیهوده